Cymru

Rydw i’n falch o ddweud y bu’n flwyddyn sydd wedi torri pob record yng Nghymru. Mae gennym fwy o aelodau yma nag erioed o’r blaen, rydym wedi codi ein cyfanswm uchaf wrth godi arian cymunedol, rydym wedi ymgysylltu mwy o blant â natur, rydym wedi defnyddio technoleg tagio lloeren am y tro cyntaf ar ddwy rywogaeth ac mae mwy o rai adar wedi cyrraedd ein gwarchodfeydd. Parhewch i ddarllen!

Newyddion ynglŷn â rhywogaethau yng Nghymru

Ers 2017, gellir gweld y gytref fridio fwyaf o gornchwiglod yng Nghymru yn awr yn RSPB Cors Ddyga ar Ynys Môn. Pan brynwyd y tir, dyrnaid o barau oedd yno yn unig, ond yn awr mae 76 pâr o gornchwiglod ar y warchodfa, sydd wedi codi o 42 yn 2016. Mae hyn yn cyfateb i 15% o’r boblogaeth bridio yng Nghymru.

Ar ôl blynyddoedd o waith cadwraeth, roedd pâr o adar y bwn a phâr o fodaod y gwerni yn bridio ar ein gwarchodfeydd yn Ynys Môn yn ystod 2016, yn dilyn degawdau o absenoldeb fel adar bridio yng Nghymru. Yn 2017, gwelwyd y ddwy rywogaeth yn dychwelyd i fridio unwaith eto, gyda newyddion gwych bod dau bâr o adar y bwn wedi cael eu cadarnhau y llynedd a phedwar o wrywod yng ngwanwyn 2018. Mae hyn yn golygu y gallwn gadarnhau bod adar y bwn yn awr yn fridwyr rheolaidd yng Nghymru.

Tagio lloeren yn datgelu cyfrinachau

Rydym wastad yn awyddus i ddarganfod mwy am ein rhywogaethau sydd o dan y bygythiad mwyaf, a diolch i gyllid gan Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC), fe weithiom gyda phartneriaid i dagio dau o wyddau talcen-wyn yr Ynys Las gydag offer lloeren. Yn y 1990au, roedd dros 150 o’r adar hyn yn gaeafu ar afon Dyfi yng nghanolbarth Cymru.

Yn awr, oddeutu 20 o’r adar hyn sy’n dychwelyd bob blwyddyn. Galluogodd y dechnoleg ni i gael gwell dealltwriaeth o siwrneiau mudol yr adar a’u defnydd o ardaloedd amrywiol o gwmpas afon Dyfi. Er syndod inni, hedfanodd un o’r adar a dagiwyd i ymuno â phoblogaeth y gwyddau yn yr Iwerddon, gan awgrymu bod poblogaeth gaeafu’r adar yn y DU yn fwy symudol a dynamig nag yr oeddem yn ei gredu’n wreiddiol.

Beth sydd ar y gorwel i Lefelau Gwent?

Er gwaethaf ei deddfwriaeth ei hun i orfodi datblygu cynaliadwy yng Nghymru, mae Llywodraeth Cymru yn parhau yn ei ymgyrch i greu ffordd liniaru’r M4 o gwmpas Casnewydd a fydd yn dinistrio pedwar Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA). Rydym yn gwrthwynebu’r cais yn gryf, a fydd yn dinistrio cynefinoedd i nifer o rywogaethau gwerthfawr, fel y cardwenyn main a’r garanod cyffredin.

Daeth ymchwiliad cyhoeddus ynglŷn â’r ffordd newydd i ben ar 28 Mawrth 2018. Cyflwynodd yr RSPB dystiolaeth fanwl i’r ymchwiliad. Gweithiom gyda grŵp ymgyrchu lleol CALM, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, Sophie Howe, a chynghreiriaid eraill, fel Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Gwent a Chyfeillion y Ddaear. Byddwn yn parhau i ymgyrchu i arbed Gwastadeddau Gwent ac i gael ateb mwy cynaliadwy i broblemau traffig lleol yn 2018.

Bae Abertawe dan fygythiad

Mae’r ddadl ynghylch a ddylai Llywodraeth y DU roi caniatâd ar gyfer creu Morlyn Llanwol Bae Abertawe wedi parhau drwy’r flwyddyn. Gwnaethom gyfrannu at y ddadl honno, drwy edrych ar yr effaith amgylcheddol bosibl, nid yn unig y morlyn hwn, ond y cynnig y dylai fod yn gyntaf o nifer yn Aber Hafren a mannau eraill yn y DU.

Mae ein tystiolaeth yn dangos y gallwn gwrdd â’n targedau ynni a charbon gyda llai o risg i fywyd gwyllt a natur na morlynnoedd llanwol. Mae hon yn dechnoleg nas profwyd, ac felly mae’n gwneud synnwyr i gymryd agwedd bwyllog. Gwelsom achos ar gyfer morlyn Llanwol Abertawe fel safle prawf i ddysgu mwy ynglŷn ag effeithiau amgylcheddol technoleg sydd heb ei phrofi, ond os yw wedi cael ei hymchwilio’n dda ac yn cwrdd â safonau amgylcheddol yn unig. Nid chawsom ein bodloni gan unrhyw un o’r pwyntiau hyn. Mae angen mwy o feddwl ac ymchwil yn awr er mwyn deall a ellid datblygu ynni llanwol mewn cytgord â natur.

Codi llais dros Fae Ceredigion

Yn ystod 2017, cymeradwywyd dau estyniad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig Llywodraeth Cymru i Ardaloedd Gwarchodaeth Arbennig (AGAau) ar gyfer môr-wenoliaid o gwmpas Ynys Môn ac adar môr sy’n fforio ym moroedd Sir Benfro. Hefyd, caeth un AGA newydd ei gymeradwyo yng ngogledd Bae Aberteifi a thair o Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACAau) ar gyfer llamhidyddion yr harbwr.

Hyd yma, nid oes mesurau rheoli ychwanegol wedi cael eu sefydlu ar gyfer y safleoedd hyn, ond yn ôl CNC, mae rheoli’r holl AGAau newydd yng Nghymru yn y dyfodol mewn dull seiliedig ar risg yn unig. Rydym yn ystyried AGA Bae Aberteifi yn un o’r blaenoriaeth uchaf, oherwydd nad oes ganddi gyfres wreiddiol o amcanion cadwraeth, ac rydym yn rhoi pwysau ar CNC i sicrhau ei fod yn sefydlu mesurau cyn gynted ag sy’n bosibl.

Beth sy’n digwydd i fodaod tinwyn Cymru?

Am y tro cyntaf yng Nghymru, diolch i gyllid LIFE gan yr UE, roeddem yn gallu gosod tagiau lloeren ar nifer o fodaod tinwyn ifanc er mwyn cael gwell dealltwriaeth ynglŷn â lle roedden nhw’n gaeafu ac yn bridio, ac am eu cyfraddau marwolaeth. Dysgom, ar ôl iddyn nhw gael eu magu, bod eu symudiadau’n amrywio’n fawr, gyda rhai’n aros yng Nghymru, tra bod un gwryw ifanc wedi teithio’r holl ffordd i Ffrainc. Yn anffodus, peidiodd un o dagiau’r adar weithio yng ngogledd-ddwyrain Cymru, gan godi amheuon y gallai fod wedi cael ei erlid.

Ar ôl dwy flynedd yn y cam datblygu, derbyniom newyddion ffantastig bod Cronfa Treftadaeth y Loteri wedi rhoi grant cyflawni o £2.5 miliwn i Raglen Tirwedd y Gwastadeddau Byw. Bydd y bartneriaeth yn ein galluogi i ddathlu a hyrwyddo’r dreftadaeth a natur Gwastadeddau Gwent, gyda phrosiectau i adfer nodweddion y gwlyptiroedd a chreu perllannau a chynefinoedd ar gyfer cardwenyn main, un o wenyn prinnaf y DU.

Ymgysylltu â’r cyhoedd

Un o’r gwefrau mwyaf yr ydw i’n ei gael yw gweithio gyda grwpiau cyhoeddus a chymunedol sy’n rhannu ein hangerdd am fywyd gwyllt, a’u cefnogi i gyflawni pethau ffantastig dros natur. Gwnaethom ymuno â Chlwb Adar Morgannwg i’w helpu nhw i gael grant o £50,000 gan Gronfa Treftadaeth y Loteri er mwyn adeiladu tŵr ar gyfer gwenoliaid ar Forglawdd Bae Caerdydd, a fydd yn darparu lle diogel ar gyfer oddeutu 90 pâr o wenoliaid i nythu.

Rydym hefyd ynghlwm â llawer iawn o waith creu cynefinoedd yn lleol ar gyfer gwenyn a pheillwyr eraill yng Nghaerdydd. Rydym yn gweithio gyda deg safle, sy’n cael eu rheoli gan gymunedau lleol a byddwn yn helpu i greu 20 o safleoedd eraill erbyn 2022. Mae’r safleoedd yn cynnwys rhandiroedd, datblygiadau tai cymdeithasol, hostel i’r digartref a chanolfan gymunedol wedi’i throsglwyddo o ofal yr awdurdod lleol i berchnogaeth y gymuned.

Ein rôl ni yw hwyluso a chefnogi’r cymunedau sy’n gysylltiedig â’r safleoedd hyn, ac mae’r canlyniadau wedi bod yn wych hyd yma. Mae’r cymunedau wedi adrodd lefelau uwch o gydlyniant cymunedol, amgylchedd lleol gwell, a’u bod wedi dysgu sgiliau newydd, wedi datblygu synnwyr cynyddol o awdurdod a mwynhad ac maen nhw wedi treulio mwy o amser yn yr awyr agored.

40,000 o blant yn agosach at natur yn 2017

Bu twf anferth yn ein gwaith ymgysylltu â phlant eleni. Diolch i ddigwyddiadau ar ein gwarchodfeydd, gwaith allgymorth a’n gwaith cymunedol gyda’n prosiectau Rhoi Cartref i Fyd Natur yng Nghaerdydd ac Abertawe, gwnaethom gyflawni gweithgareddau cysylltu â natur i dros 40,000 o blant yng Nghymru – y ffigwr mwyaf erioed.

Roeddem wrth ein boddau i gael ein dewis, ynghyd â Buglife Cymru, fel Elusen y Flwyddyn gan Arglwydd Faer Caerdydd. Dyma’r tro cyntaf y mae Maer o Gaerdydd wedi dewis elusen gadwraeth fel canolbwynt i’w gwaith codi arian, ac mae’r effaith wedi bod yn aruthrol – ers mis Mai 2018, roedd y swm a godwyd yn fwy na £38,000.

Effaith bositif ar y blaned

Os ydych am ymweld ag un o’r caffis yn ein gwarchodfeydd yng Nghymru, byddwch wrth eich bodd. Mae pob un wedi derbyn gwobrau Bwyd am Fywyd gan Gymdeithas y Pridd, gyda chaffi Gwlyptiroedd Casnewydd yn derbyn gwobr aur. Mae ardystiad Bwyd am Fywyd yn gynllun gwobr annibynnol gan Gymdeithas y Pridd, ac mae’n dangos bod ein caffis yn gwerthu bwyd ffres, lleol o ffynonellau cynaliadwy a moesegol.

O Gymru, i’r byd. Gyda chynnydd mewn pryder y cyhoedd ynglŷn â llygredd plastig, gwelwyd ein wardeniaid ar ynysoedd Sir Benfro gan filiynau o bobl drwy’r byd yn achub cywion huganod a oedd wedi mynd yn sownd mewn plastig ar Ynys Gwales. Roedden nhw yn cael eu gweld mewn adroddiadau bob awr ar newyddion Sky ac yn ddiweddarach ar YouTube, fel rhan o ymgyrch Ocean Rescue gan Sky.

Fel erioed, ni allwn wneud unrhyw ran o’r gwaith gwych yma heb ein cefnogwyr a’n partneriaid. Y newyddion da i natur yw bod ein cefnogaeth yn tyfu. O fis Ebrill 2018, mae gennym 60,335 o aelodau yng Nghymru, y nifer fwyaf erioed yr ydym wedi’i gael yma, ac fe dorrwyd y rhwystr £100,000 o godi arian cymunedol am y tro cyntaf, a chodwyd £80,700 drwy ymroddiad gwych ein gwirfoddolwyr bathodynnau pin. Diolch enfawr i bawb. Gan obeithio y cawn flwyddyn arall o weithio dros fywyd gwyllt yng Nghymru.